Nowotwory są drugim, zaraz po chorobach serca, głównym powodem śmierci w dzisiejszych czasach. Ale jest też dobra wiadomość: według Światowej Organizacji Zdrowia (WHO) możemy zmniejszyć liczbę zachorowań na raka aż o 66 proc., wprowadzając drobne zmiany w naszym codziennym funkcjonowaniu. Epidemiolodzy twierdzą nawet, że styl życia jest przyczyną ponad 80 proc. zachorowań. Ich zdaniem tylko niewielki procent przypadków raka jest niezależny od naszych zachowań.

Nowotwory potrafimy już lepiej leczyć i – co najważniejsze – skuteczniej się przed nimi chronić. Poznaj zasady, które obniżą ryzyko zachorowania na raka. Twój antyrakowy parasol ochronny to odpowiednia dieta, regularne poddawanie się badaniom profilaktycznym i zdrowy styl życia. Proces powstawania nowotworu złośliwego jest bardzo złożony.

Ogromną rolę odgrywa w nim współdziałanie czynników wewnętrznych (np. uwarunkowań genetycznych) oraz zewnętrznych (np. wdychanie zanieczyszczonego powietrza, dieta bogata w produkty kancerogenne). Dzięki wieloletniej pracy tysięcy naukowców na całym świecie podejrzewamy z dużą dozą prawdopodobieństwa, co może sprzyjać zachorowaniu na raka, a co wręcz przeciwnie.

Profilaktyka raka: postaw na produkty roślinne
W warzywach, owocach, ziarnie zbóż znajdziesz sporo składników, które można wykorzystać w profilaktyce przeciwnowotworowej. Fitoestrogeny z soi mogą pomóc w profilaktyce raka piersi. Indol obecny w kapuście i brokułach ma wpływ na ochronę przed mutacją genów. Likopen, którego dużo jest w pomidorach, m.in. zapobiega zmianom nowotworowym prostaty. Bezcenny jest błonnik, czyli włókna roślinne – przyśpieszają przejście przez jelita substancji rakotwórczych, a dzięki temu ograniczają ich wchłanianie. Silne związki antynowotworowe wykryto również w czosnku, zielonej herbacie, winogronach, imbirze, malinach, boczniaku. Aby wykorzystać te prozdrowotne właściwości produktów roślinnych, Światowy Fundusz ds. Badań nad Rakiem zaleca jedzenie 5 porcji warzyw i owoców dziennie. Jedna porcja to co najmniej 80 g owoców lub warzyw albo szklanka soku owocowego lub warzywnego.

Profilaktyka raka: mięso jedz jak najrzadziej
Lekarze podejrzewają, że ograniczenie mięsa w diecie może dać większą ochronę przed nowotworami niż samo zwiększenie ilości warzyw i owoców. Wspomniany już Światowy Fundusz ds. Badań nad Rakiem zalecił, by dziennie nie przekraczać 80 g mięsa i jego przetworów, mięso czerwone zastąpić białym (indyk, królik, kurczak) i wprowadzać więcej ryb. Dowiedziono np., że ryzyko raka jelita grubego jest mniejsze u osób, które codziennie jedzą ok. 100 g ryb morskich (makrela, dorsz, łosoś).

Profilaktyka raka: unikaj dymu tytoniowego
Nie ma wątpliwości: palenie tytoniu to jeden z głównych sprawców chorób nowotworowych. Odpowiada za 30 proc. zgonów z powodu wszystkich typów raka (i aż 90 proc. w przypadku raka płuc). Kobiety palaczki są nawet w gorszej sytuacji – badania pokazały, że w porównaniu z mężczyznami kobiety mają średnio podwójną ilość enzymu, który wydobywa z dymu tytoniowego substancje rakotwórcze. Co więcej, badania Amerykańskiego Towarzystwa ds. Raka udowodniły, że niepalące partnerki nałogowych palaczy są bardziej narażone na pozornie niezwiązane z paleniem nowotwory, np. na raka szyjki macicy. To dlatego, że rakotwórcze toksyny nikotynowe znajdują się także w spermie i w ten sposób docierają do szyjki macicy. Na szczęście organizm ma wspaniałe możliwości regeneracji i jeśli w ciągu 5 lat nie zapalisz papierosa i będziesz unikać palaczy, zmniejszysz o połowę ryzyko zachorowania.

Profilaktyka raka: dotleniaj organizm i ćwicz
Choć wiele badań udowodniło, że regularny ruch zmniejsza ryzyko raka, nadal mechanizm tego zjawiska nie jest do końca poznany. Niektórzy badacze uważają, że ma to związek ze zwiększonym pod wpływem wysiłku fizycznego przepływem tlenu w organizmie. Codzienna porcja aktywności (np. 30 minut szybkiego spaceru) pozwala utrzymać dobrą figurę. A otyłość to jeden z istotniejszych czynników zwiększających ryzyko raka, szczególnie macicy, piersi, okrężnicy, nerek, pęcherzyka żółciowego. Daje też gorsze rokowania w przypadku zachorowania.

Zdrowa polska dieta
Kiedyś na naszych stołach królowały różnorodne kasze, groch, pełnoziarnisty chleb, kiszona kapusta. Mięso było tylko dodatkiem. Dziś na głowę statystycznego Polaka przypada rocznie 47 kg wieprzowiny! A to właśnie czerwone mięso (głównie zawarty w nim kwas sialowy) wywołuje w organizmie stany zapalne, które mogą zainicjować rozwój raka, zwłaszcza układu pokarmowego. Sięgnij więc do tradycji i przywróć zdrowe proporcje w twojej codziennej diecie

Profilaktyka raka: trzymaj hormony w równowadze
Uważa się, że 20 proc. zachorowań na raka ma związek z nadmiarem produkowanych hormonów. Np. zbyt dużo estrogenu może zwiększyć ryzyko raka piersi, trzonu macicy, jajników, a czasem też raka szyjki macicy i okrężnicy. Aby utrzymać hormony w równowadze, trzeba przede wszystkim dbać o szczupłą sylwetkę, ponieważ produkcja hormonów wzrasta proporcjonalnie do wagi człowieka. Oddzielny temat to tabletki antykoncepcyjne i HTZ (hormonalna terapia zastępcza). Istnieje podejrzenie, że stosowanie HTZ zwiększa ryzyko rozwoju raka piersi. Ale niektórzy badacze uważają, że nowotwór ten udaje się po prostu wcześniej wykryć, bo kobiety te częściej się badają. Natomiast potwierdzone badaniami są antyrakowe efekty stosowania pigułki antykoncepcyjnej: dają 50-procentową ochronę przed nowotworami jajnika i trzonu macicy oraz zmniejszają ryzyko raka odbytu o 20 proc.

Profilaktyka raka: regularnie się badaj
Dziś większość nowotworów jest w stu procentach uleczalna, pod warunkiem jednak, że choroba zostanie szybko wykryta. Warto wiedzieć, że aby guz piersi osiągnął średnicę 1,5 cm, musi upłynąć przynajmniej 5 lat. A największe szanse na pełne wyleczenie są wtedy, gdy nowotwór nie przekracza 0,5 cm. Z tego wynika prosty wniosek: trzeba się regularnie badać, aby uniknąć nowotworu. USG piersi, mammografia, cytologia, RTG płuc, kontrola skóry u dermatologa czy kolonoskopia to badania, które pozwalają w porę wykryć niebezpieczeństwo choroby nowotworowej. Jeśli zaś w twojej rodzinie były przypadki raka piersi, jajników, jelita grubego czy prostaty, warto porozmawiać z lekarzem o badaniach genetycznych.